Her şeyin merkezinde iki isim vardı… Film gibi takas 3 yıl sürdü

Haberin DevamıÖNCEKİ gün Milli İstihbarat Teşkilatı’nın (MİT) gözetiminde Ankara’da Rusya ve Batı arasında gerçekleşen mahkûm takasının ayrıntıları ve perde arkası netleşmeye başladı. Amerikan basınında çıkan haberlere göre Soğuk Savaş’tan bu yana gerçekleşen en aka takas için görüşmeler perde arkasında yaklaşık iki yıldır devam ediyordu. Asrın takası, Rus ve Amerikan istihbaratlarının toplantıları, uluslararası zirvelerde gerçekleşen gizli görüşmeler ve liderlerin telefon görüşmelerindeki pazarlıklarıyla filmlere konu olacak cinsten bir sürecin sonunda gerçekleşti. Amerikan New York Times ve Wall Street Journal gazetelerinin sürecin detaylarını içeren haberlerine göre, takas anlaşmasının nihai hedefi ABD açısından Paul Whelan, Rusya açısından ise Vadim Krasikov’un serbest bırakılmasıydı.Haberin DevamıABD, Paul Whelan’ın kurtarılmasına ayrı bir ehemmiyet verdi.SÜREÇ CENEVRE’DE BAŞLADIHer şey 16 Haziran 2021’de Cenevre’de gerçekleşen ABD-Rusya zirvesinde başladı. Burada bir araya gelen ABD Başkanı Joe Biden ve Rusya lideri Vladimir Putin, iki ülke arasındaki mahkûm sorunlarıyla ilgili istihbarat teşkilatları arasında diyalog hattı kurulması konusunda anlaşmaya vardı. ABD sürecin en başında 2018’de Rusya’da casusluk suçlamasıyla tutuklanan Paul Whelan’ın serbest bırakılmasını amaçlıyordu. Ne mevcut ki Washington yönetiminin elinde Whelan’a karşı Rusya’yı takasa ikna edebilecek bir tutuklu yoktu. Aralık 2022’de Slovenya’da iki Rus casusun tutuklanması, ABD yönetimini harekete geçirdi ve CIA Rusya’ya Whelan karşılığında iki casusun takasını teklif etti fakat Rusya reddetti.GAZETECİNİN TUTUKLANMASI ABD savunma ve dışişleri yetkilileri, Dışişleri Bakanı Antony Blinken’a ufak çaplı bir takas yerine birçok ismin iç edileceği bir anlaşmanın Rusya’dan olumlu karşılık bulabileceğini raporladı ve Blinken bu konuyu Mart 2023’te Biden’a aktardı. Bu sırada Rusya’nın WSJ muhabiri Evan Gershkovich’i ajanlık suçlamasıyla tutuklaması, sürecin daha da zorlaşmasına sebep oldu.Haberin DevamıABD Başkanı Biden, yardımcısı Harris ile rehineleri havalimanında karşıladı - Evan GershkovichPUTİN ISRARLA ONU İSTEDİWashington, Whelan’ın serbest bırakılması için gayret sarf ederken, Kremlin’in amacı ise 2019’da Berlin’de Çeçen önder Selim Han Hangoşvili’yi öldürdüğü gerekçesiyle müebbet hapse çarptırılan Vadim Krasikov’u geri almaktı. Putin’in Krasikov’u hem arkadaşı olarak hem de Almanya’daki dava sürecinde ağzını sıkı tuttuğu için görevini yerine getiren sembol bir isim olarak görmesi nedeniyle serbest bırakılmasına ehemmiyet verdiği belirtiliyor. ABD’li yetkililer, Almanya’ya Rus muhalif önder Aleksey Navalni’yi de içeren bir takas anlaşmasında Krasikov’un serbest kalması teklifini yaptı.  Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile bir dizi görüşme yapıldı.Haberin DevamıOlaf Scholz rehineleri karşılamaya gitti.ABRAMOVIÇ DE DAHİL OLDUKasım 2023’te ABD’nin başmüzakerecisi Roger Cartens, İsrail başkenti Tel Aviv’de Rus oligark Roman Abramoviç ile bir araya geldi ve Putin’in Krasikov-Navalni takasına aleni olup olmayacağını sordu. Kremlin bu formüle yeşil fer yaktı. Rusya’da tutuklu Navalni’nin 16 Şubat’taki birden ölümü anlaşmayı gene çıkmaza girme noktasına getirdi. Ancak ABD tarafı anlaşmaya Navalni’nin ekibinden siyasi tutuklular ve muhalif siyasetçi Vladimir Kara-Murza’yı iç ederek Berlin’i ikna etti. 7 Haziran’da Scholz’un onayladığı pakt taslağı 25 Haziran’da CIA tarafından bir Ortadoğu başkentindeki toplantıda Rus istihbaratı FSB’ye iletildi.Haberin DevamıSON GÖRÜŞME TÜRKİYE’DEAnlaşma ayrıca Rus casusların tutuklu bulunduğu Slovenya, Norveç ve Polonya’dan taahhütler gerektiriyordu. ABD Başkanı Joe Biden, anlaşmanın bu tarafındaki son onayı da 21 Temmuz’da seçimlerden çekildiğini açıklamadan 2 saat önce Slovenya Başbakanı’nı arayarak aldı. Tüm bu çetrefilli süreçte Türkiye aracı rol oynarken, Ankara’ya inen 7 farklı uçaktan mahkûmların değişimiyle son buldu.WSJ’DEN ERDOĞAN’A ÖVGÜ ‘DİPLOMASİ BAŞARISI’AMERİKAN Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, Milli İstihbarat Teşkilatının (MİT) yönetiminde Ankara’da yapılan takas operasyonunu Türkiye açısından diplomasi başarısı olarak yorumladı. Gazetenin, “Mahkûm Takası Batı’ya Türkiye’nin Aracı Olarak Değerini Hatırlatıyor” başlıklı haberinde, “ABD ve Rusya arasındaki tutsak takasına hane sahipliği yapmak, ülkesini Ukrayna savaşıyla ilgili müzakerelerin merkezine yerleştiren Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan için bir öbür diplomatik zafer anlamına geliyor” ifadeleri kullanıldı. Haberde, Türkiye’nin, Ukrayna savaşının patlak verdiği günden bu yana birçok “esir takasına” aracılık yaptığı da hatırlatıldı.Haberin DevamıPUTİN’İN ‘HİTMAN’İ RUSYA lideri Putin, bilhassa Sovyetler döneminden beri tanıştığı, beraber atış talimi yaptığı, arkadaşı gibi gördüğü Vadim Krasikov’un kurtarılmasına ehemmiyet verdi. Takas süreci başladığında Putin’in “olmazsa olmaz” diye şart koştuğu Krasikov, 2019’da Berlin’de bir parkta Çeçen muhaliflerden Selim Han Hangoşvili’yi hedef aldı. Almanya’da müebbet hapse mahkûm edildi. Alman ve ABD basınında “Hitman” ve “Bad Dude” diye adlandırılan Krasikov’u Rusya’da uçaktan indiğinde Putin karşıladı ve sarıldı. Putin, Vadim Krasikov’u ‘Hoşgeldin’ diye karşıladı.3 LİDERDEN KARŞILAMAEsir takasının ardından ABD, Rusya ve Almanya liderleri Washington, Moskova ve Köln’deki havalimanlarında serbest kalan tutukluları karşıladı. Washington’daki törende ABD Başkanı Joe Biden’a Başkan Yardımcısı Kamala Harris de eşlik etti. Rusya lideri Putin de Moskova’da uçaktan inen esirlerin biricik tek elini sıktı ve Rusya’ya sadık kaldıkları için teşekkür ederek kendilerine devlet nişanı verileceğini söyledi. Alman Şansölyesi Olaf Scholz da Köln/Bonn havalimanındaki törende Almanya’ya ulaşan 13 rehineyi karşıladı.MİT KİLİT ROL ÜSTLENDİİKİNCİ Dünya Savaşı sonrası yapılan en aka takas operasyonunda ABD, Rusya ve Almanya’nın yardım talebi üzerine Türkiye devreye girdi. MİT’in üst düzey yetkilileri, tarihe geçen bu operasyonun gerçekleşmesi öncesinde bir yıldan fazla süredir taraflar ile sık sık bir araya geldi. Süreç içerisinde MİT Başkanı İbrahim Kalın da birçok kere muhatapları ile hem sima yüze hem de telefon görüşmeleri yaptı.TÜRKİYE HAKEMLİK YAPTITarihi tutsak takasında ABD, Rusya, Almanya, Polonya, Slovenya, Norveç ve Belarus olmak üzere 7 ülke yer aldı.  Taraflarla defalarca görüşmeler yapıldı, süreç bazen tıkanma noktasına geldi. Her seferinde Türkiye, yeniden tarafları pakt noktasında bir araya getirmeyi başardı. Ülkeler arasında oluşan güvensizlik anlarında ise Türkiye’nin hakemliği ve verdiği itimat devreye girdi. Tarafların, takasa ilişkin çekince, anlaşmazlık ve talepleri de gene MİT’in yapıcı çözümleri sayesinde aşıldı. Takas operasyonunun her adımı MİT’in kontrolünde ilerledi. Operasyon için müzakereler son ana kadar devam etti. Operasyon anında bile taraflar arasında oluşan anlaşmazlıklar, MİT’in sağladığı soğukkanlı ve başarılı istihbarat diplomasisi ile yönetildi. Türkiye’nin aylarca süren ve tüm taraflarla yapıcı yaklaşımı sonrası takas için anlaşmaya varıldı.ESENBOĞA’DA TARİHİ GÜN1 Ağustos sabahının ilk saatlerinde MİT, takasın yapılacağı Ankara Esenboğa Havalimanı’nda lüzumlu emniyet önlemlerini aldı. Esenboğa Havalimanı, hayatın olağan akışını bozmayacak şekilde operasyon için amade hale getirildi. Operasyon boyunca takası yapılacak 26 kişinin güvenliği ön planda tutuldu.AYNI ANDA YEDİ UÇAKTakas operasyonu saat 16.05’te Slovenya’dan gelen ilk uçağın tekerinin piste değmesi ile başladı. Planın herhangi bir sebeple bozulmaması için sürecin tamamını MİT yönetti. Önce Rusya’nın teslim alacağı 10 şahıs uçaklardan indirildi. Ardından Rusya tarafı teslim edeceği 16 kişinin uçaktan intikalini sağladı. MİT’in gözetiminde tarafların “karşılıklı teyit” işlemlerinin tamamlanması ve sıhhat kontrollerinin yapılmasının ardından 10 şahıs Moskova’ya dönecek Rus uçağına, 3 şahıs Washington’a dönecek ABD uçağına, 13 şahıs de Almanya uçağına aktarıldı. Üç uçağın havalanmasıyla tarihe geçen takas operasyonu da başarılı bir şekilde sona erdi.